Eergerelateerd geweld: mannen als slachtoffers

Written by Rob on oktober 19, 2019

Zojuist heb ik de korte reportage ‘Als je familie een moordenaar op je afstuurt’ gezien.

Deze reportage vraagt aandacht voor het feit dat ook mannen slachtoffers zijn van aan eer gerelateerd geweld. Volgens cijfers van het LEC EGG misschien wel meer dan vrouwen. (Zie ook mijn LinkedIn-pagina.)

Heel goed dat daar nu eindelijk aandacht voor is! Een compliment aan de makers. Ook aan de geïnterviewde die zijn verhaal durft te doen. En de hulpverleners kunnen nu opnieuw een groot verschil maken voor mensen.

Toevallig zeg en schrijf ik ook al sinds ongeveer 2005 dat ook mannen slachtoffer zijn van aan eer gerelateerd geweld, en vrouwen daders. En dat het geen vrouw-man-kwestie is. Helemaal nieuw kan dit inzicht dus niet zijn. Maar dit terzijde.

Verschillen: de commentatoren en de geïnterviewden

In de reportage hoor je echter grote verschillen tussen wat de twee commentatoren zeggen en wat de geïnterviewden verklaren.

De presentatoren hebben het over de familie en wat die van iets vindt. De familie is bijvoorbeeld ‘tegen je relatie’, omdat je ‘partner’ niet voldoet aan de ‘eisen van de familie’.

Gaat het bij eer inderdaad simpelweg om wat je familie van iets vindt? Dat je familieleden een vervelend ‘gevoel’ krijgen door jouw seksuele identiteit? Of dat ze je ‘partner’ niet mogen en afwijzen? Of, zoals mw. Janssen uitlegt, verliest een familie haar eer wanneer de familieleden het idee hebben dat je afwijkt van hun ‘code’? Gaat het om rigide en traditionele families?

De onherkenbare geïnterviewde ‘Yasin’ zegt iets anders. ‘Yasin’ zegt:

het gaat niet alleen over jou of jouw familie maar om de hele gemeenschap en wat die zal zeggen.

Het probleem is, volgens de geïnterviewde jongeman,

dat je schaamte ‘toebrengt’ aan je ouders en broers en zussen.

En aangezien hij zegt dat een aantal neven zijn vriend mishandelden, werden ook die vermoedelijk getroffen door de schande.

(In de ondertiteling wordt shame vertaald met schaamte, beter is ‘schande’.)

Schande: moreel stigma

Die schande (shame) die een individu ‘toebrengt’ aan zijn of haar familie is, denk ik, hetzelfde als een moreel stigma: de hele familie kan door moreel onacceptabel gedrag van een enkel individu worden uitgestoten uit de gemeenschap. In de literatuur heet dit een associatief stigma (courtesy stigma, Goffman, 1963; Condry, 2007).

Sociale uitsluiting, zeg maar ‘gepest worden’, is voor iedereen vreselijk (Williams, 1997). En ook kleine kinderen kunnen de dupe worden wanneer de hele familie wordt uitgesloten.

Dan is het ergens logisch dat de familieleden boos worden op degene die ze zien als de veroorzaker van de ellende, hoeveel sympathie ik ook voor deze jongeman heb.

Een ander punt: bloedwraak en eerwraak

Ik heb het idee dat in de reportage eerwraak en bloedwraak worden verward. Al gaat het bij allebei om de eer.

Bij de homoseksuele jongeman die door zijn familie wordt vervolgd en ernstig mishandeld is zijn seksuele gedrag het probleem. De familie is boos op hém. Hij is misschien wel ontsnapt aan eerwraak. Je kunt dit in zijn geval wel ‘huiselijk geweld’ noemen.

In het verhaal van Celal is het voorgenomen dodelijke geweld een reactie op een eerdere moordpartij. Celals familie was door de dubbele moord woedend op die ándere familie, niet op Celal.

Dit staat bekend als bloedwraak. Bloedwraak is niet iets seksueels en evenmin huiselijk geweld. Desondanks is het dus wel eergerelateerd.

Bloedwraak: niet alleen woede en wraakzucht

Maar er was meer dan woede en wraakzucht alleen. Laten we eens goed luisteren naar wat Celal in de reportage zegt:

Er waren twee neven van mij vermoord. Onze familie moest wraak nemen. Als je dat niet doet, tel je niet meer mee, je bent een lafaard.

Ook hier dreigde dus een sociaal stigma, maar dan als je als familie niet zou reageren wanneer iemand anders je familielid heeft vermoord. Word je als Koerdische familie sociaal uitgesloten wanneer anderen je laf vinden?

Interessant: volgens Celal heeft zijn familie uiteindelijk niemand gedood. Wat gebeurde er daarna?

Kortom, bij eergerelateerd geweld …

zijn niet altijd mannen daders en vrouwen slachtoffers, ook mannen kunnen slachtoffers zijn en vrouwen daderessen.
hebben we het beslist niet alleen over huiselijk geweld, d.w.z. over geweld tegen een gezins- of familielid, maar ook over wat je dan extern geweld kunt noemen.
gaat het niet altijd om seksueel wangedrag.
gaat het om de angst om als complete familie uitgesloten, gestigmatiseerd en ‘gepest’ te worden.
is het probleem niet simpelweg dat familieleden te rigide of ‘traditioneel’ zijn.
Eer is geen gevoel, maar iets anders.

Tijd voor een herdefinitie wellicht?

Ben je geïnteresseerd? Lees vooral ook deze blog op mijn website over hoe je in vijf stappen tot zo’n analyse komt. Of kijk eens naar andere pagina’s (bijvoorbeeld deze). Nu je hier toch bent: de trainingen zijn trouwens ook van harte aanbevolen!). Lees een van mijn boeken of dit artikel, dat ik samen schreef met collega dr. Yvette van Osch of de reeks van artikelen op Sargasso.nl.

Of neem contact op. Ik ben altijd in voor een goed gesprek!