Verliefd, verloofd, getrouwd

Written by Rob on april 29, 2018

Hoe kom je in het Midden-Oosten aan de man of vrouw? En hoe stel je een gedwongen huwelijk vast? Dat beschrijf ik in dit stuk.

In het Midden-Oosten kunnen mensen op diverse manieren aan de man of vrouw komen:

Eigen initiatief: Je vindt zelf iemand op school, op het werk, via vrienden of kennissen, op een feest.
Gearrangeerd huwelijk I: Je moeder (je ouders, familielid) stelt je een persoon voor. Als je die persoon in principe ziet zitten, wordt kort daarna uitgezocht of die persoon en zijn/haar familie ook willen. Als iedereen het eens is, gaan de voorbereidingen beginnen. Dit wordt een gearrangeerd huwelijk genoemd. In een normale familie, en die zijn vanzelfsprekend verreweg in de meerderheid, maak je natuurlijk zelf uit of je op zo’n voorstel ingaat.
Gearrangeerd huwelijk II: De ouders van beide partijen lijkt het leuk als de wederzijdse zoon en dochter met elkaar trouwen. Ze zorgen ervoor dat de twee met elkaar kennis maken. Dit is een andere vorm van een gearrangeerde kennismaking en, als het paar zich uiteindelijk verlooft en trouwt, is dit een gearrangeerd huwelijk.

Uiteraard kunnen er bij de twee typen gearrangeerde huwelijken allerlei niet-romantische overwegingen en belangen spelen. Maar het belangrijkste is dit: als beide kandidaten zelf het met de gang van zaken eens zijn, is er geen conflict en dus geen probleem.

De bovenstaande foto heb ik trouwens zelf gemaakt bij een Turks huwelijk in Balıkesir. De bruidegom en zijn familie ken ik al vele jaren. Als je goed kijkt, zie je op het rode lint de naam van de bruid. Het koppel had elkaar leren kennen op eigen initiatief, zoals verreweg de meeste Turkse jongeren.

Je bent zelf de baas

De algemene norm in het Midden-Oosten is dat de zoon of dochter na de kennismaking zelf uitmaakt of ze wel of niet instemmen met een huwelijk met de voorgestelde kandidaat of kandidate. Trouwens, ook vanuit religieus (islamitisch) oogpunt moet elke kandidaat expliciet gevraagd worden naar zijn/haar instemming. Het is heel normaal om bij nader inzien af te zien van een voorgestelde kandidaat.

In het Midden-Oosten worden elke dag miljoenen huwelijksaanzoeken en huwelijksvoorstellen afgewezen of weer ingetrokken zonder grote gevolgen voor de partijen.

Je moet een kandidaat of kandidate natuurlijk wel tactisch afwijzen, omdat hij of zij en de families na zo’n afwijzing vaak teleurgesteld zijn. Die gevoelens van teleurstelling zijn normaal. Je moet dan niet onnodig zout in de wonde strooien. Iedereen begrijpt dat

Of betrokkenen naar aanleiding van zo’n afgewezen voorstel al of niet overdreven teleurgesteld en boos worden ligt in eerste instantie aan de context. En uiteraard spelen ook karaktereigenschappen en het temperament van betrokkenen een rol. Of een zaak escaleert is beslist geen algemene culturele kwestie.

Wat is dwang?

In het algemeen gaat het bij dwang om …

een bepaalde actie op een bepaald tijdstip,
die persoon X wel wenst en persoon Y niet,
waarbij persoon Y kenbaar maakt niet te willen,
en waarbij persoon X die wens negeert,
of kan weten dat X niet wil,
soms onder het uiten van een dreigement.

De dwang ontstaat wanneer X de wens negeert. Om te kunnen negeren moet X wel op de hoogte zijn van de afwijzing.

Verkrachting is een vorm van dwang; de verkrachter dwingt het slachtoffer immers met brute kracht tot seksuele omgang. Bij seks met minderjarigen wordt de dader geacht aan te nemen dat de minderjarige persoon zich gedwongen kan voelen in te stemmen met seksuele handelingen, ook al zegt de minderjarige in te stemmen.

Ook dwangarbeid, de term zegt het al, is een vorm van dwang.

Dwangarbeid ontstaat wanneer iemand wordt gevraagd of aangezegd op een bepaald moment bepaalde arbeid te verrichten, terwijl de opdrachtgever weet of kan weten dat die ander niet wil. Bijvoorbeeld doordat die ander zelf zegt dat hij/zij niet wil, of dat de opdrachtgever zelf goed weet dat hij of zij die ander niet of slecht betaalt of onder zeer slechte omstandigheden laat werken of laat wonen.

Deze vormen van dwang zijn strafbaar.

Intenties

Iemand dwingen tot een bepaalde handeling kan trouwens met de beste intenties en bedoelingen gebeuren (dit geldt natuurlijk niet voor afgedwongen seksuele handelingen). Mensen denken er dan goed aan te doen X te dwingen tot iets wat hij/zij niet wil.

Mensen met psychiatrische problemen kunnen bijvoorbeeld door de arts op verzoek van hun familieleden ‘voor hun eigen bestwil’ gedwongen worden opgenomen. Of een minderjarige wordt door de ouders ‘gedwongen’ te stofzuigen, af te wassen of op het land te werken, of ‘moet’ mee verhuizen of zelfs emigreren naar een ‘eng’ buitenland (zoals …).

INGREDIËNTEN VOOR EEN AFGEDWONGEN HUWELIJK

In het geval van het afdwingen van een huwelijk gaat het om:

Een specifieke huwelijkskandidaat.
Een specifieke datum.
Waar A (en/of B) het niet mee eens is en anderen (onder wie wellicht B) wel.
Soms is er sprake van een dreigement (uiteraard alleen het geval wanneer de familie al weet dat A niet wil):
Als je niet instemt, dan …

HOE ONTSTAAT EEN AFGEDWONGEN HUWELIJK?

Een afgedwongen huwelijk ontstaat op de volgende wijze:

Er is een plan dat A en B gaan trouwen. Wellicht hebben A en B elkaar zelf eerder uitgekozen en zijn ze zelf met de huwelijksplannen gekomen.
A wil niet trouwen met B, of niet meer.
A laat zijn/haar familie weten dat hij/zij niet (meer) wil.
De familie / families (en eventueel B) zet/zetten desondanks de concrete plannen door.
A voelt zich voor het blok gezet.

Zonder deze stappen is er géén gedwongen huwelijk.

Immers, als er geen verlovings- of huwelijksplannen zijn, kan er ook geen sprake van een gedwongen huwelijk zijn.
Als A het niet eens is met de plannen, maar hij/zij verzuimt het om welke reden dan ook tegen zijn/haar familie te zeggen, denkt die familie dat A de oorspronkelijke plannen gewoon laat doorgaan. Je kunt dan evenmin van dwang spreken.

Familieleden (dus nooit ‘de gemeenschap’) kunnen ook met de beste intenties en bedoelingen A overhalen of zelfs dwingen te trouwen met B (die A niet ziet zitten). Ze denken dan oprecht dat ze er goed aan doen. Uiteindelijk schieten ze uiteraard wel hun doel voorbij.

Zonder al deze punten tegelijk kan er toch sprake zijn van dwang:

A wil heel graag met B trouwen, maar niet op 1 september. A vindt deze datum bijvoorbeeld te vroeg, of juist te laat (A trouwt liever op 28 juli, in de zomer). A zegt dit tegen familielid X, maar de plannen voor het huwelijk met B op 1 september worden desondanks doorgezet.

Dwang of niet?

A zegt: ‘mijn familie vindt dat ik in de loop van de zomer moet trouwen. Ik mag zelf weten met wie’.
B zegt: ‘Mijn verloofde A vindt dat we in de loop van de zomer moeten trouwen. Ik mag de dag uitkiezen, maar ik trouw liever in de herfst’. Nu gaat verloofde A toch doorzetten.

COMMUNICATIE

Uiteraard hangt alles af van een goede communicatie tussen de betrokkenen. Bij een slechte communicatie tussen A en zijn/haar familie …

veronderstelt A dat er trouwplannen zijn, maar zijn die er in werkelijkheid helemaal niet.
verzuimt A de familie te zeggen dat hij/zij liever van de plannen afziet,
omdat A denkt dat hij/zij familieleden, anderen (en B) teleurstelt en verdriet berokkent.
omdat A op voorhand bang is voor eventuele teleurgestelde of boze reactie van sommige familieleden of van de andere kandidaat (B).
omdat A denkt te weten is dat een voorgenomen huwelijk sowieso nooit of te nimmer kan worden afgeblazen.
omdat A bang is dat er in dit geval toch niets meer aan te doen valt.
omdat A bang is dat er nu een andere vervelende kwestie aan het licht zal komen of opgerakeld zal worden.

NIET SEKSE-SPECIFIEK

Volgens de stereotiepen ‘overkomt’ voornamelijk minderjarige islamitische meisjes een gedwongen huwelijk.

Volgens diezelfde stereotiepen komt dat omdat meisjes en vrouwen in hun gemeenschap sowieso nooit iets te zeggen en wordt deze onmacht versterkt door de godsdienst, de islam in het bijzonder. Dit is onzin.

Of mensen wel of geen invloed hebben, hangt allereerst af van de omstandigheden. En de godsdienst kan juist helpen bij het voorkomen van dwang.

Voor zover gedwongen huwelijken voorkomen, hebben ze betrekking op zowel jongens als meisjes. Dwang komt voort uit ongelijke fysieke of sociale verhoudingen, die misbruikt worden door degene met de meeste kracht of macht. In families waar meisjes en vrouwen worden gedwongen, om welke redenen dan ook, te trouwen met iemand die ze niet willen, lopen jongens dat risico doorgaans ook.

Kortom, het kan dus voorkomen dat een meerderjarige, christelijke (of druzische, yazidische, alevitische) man van 28 jaar door zijn familie wordt gedwongen te trouwen met een vrouw die hij beslist niet ziet zitten (nadat hij kenbaar heeft gemaakt dit niet te wensen).

Op een vergadering hoorde ik een keer: ‘Ja, u hebt gelijk, jongens worden ook weleens gedwongen, maar voor hen maakt het niks uit. Zij vinden hun weg toch wel.’
Dit is natuurlijk absurd. We kunnen in de hulpverlening, preventie, vervolging en rechtspraak natuurlijk niet een groep uitkiezen die we het zieligst vinden en onze inspanningen vooral daarop richten, terwijl we precies dezelfde problematiek bij anderen negeren.

GEEN RELATIE MET ‘DE EER’

Vanzelfsprekend is iemand dwingen tot het aangaan van huwelijk, het afwijzen van een kandidaat of zelfs de boze reactie nadat zo’n huwelijk is afgewezen GEEN VORM VAN AAN EER GERELATEERD GEWELD.

Ook het afwijzen van een voorgestelde kandidaat en het verbreken van een verloving hebben geen relatie met de eer. Deze handelingen vormen geen ernstig maatschappelijk wangedrag — de familie zal om een verbroken verloving niet uit de gemeenschap worden gestoten — en dus is het probleem geen kwestie van eer.

Wel kan het verbreken van een verloving of het afwijzen van een huwelijksvoorstel bij sommige betrokkenen teleurstelling oproepen en eventueel boze reacties veroorzaken. Maar of die boze reacties zullen zijn hangt af van de omstandigheden en is een kwestie van karakter en temperament.

De reacties in de gemeenschap op de afwijzing of verbreking zullen variëren tussen: schouderophalen, onverschilligheid, medelijden, leedvermaak en opportunisme (Aha, nu komt A gelukkig vrij voor mijn zoon/dochter!).

In sommige omstandigheden, in het bijzonder wanneer A zich schuldig heeft gemaakt aan ernstig wangedrag – hij heeft bijvoorbeeld een meisje aangerand – kan de familie besluiten dat het beter is dat A trouwt met B, ‘om erger te voorkomen’. (Of dat voor B erg prettig is, kun je je afvragen.) Alleen in dergelijke uitzonderlijke gevallen is er wel een indirect verband met de familie-eer. Dit specifieke verband met wangedrag is er echter lang niet altijd.

Sterker nog, voor betrokkenen die om andere redenen omtrent een voorgenomen huwelijk een conflict hebben met hun familie is het bijzonder pijnlijk wanneer de hulpverlening denkt dat het om ‘eer’ gaat, en het kan ze ervan weerhouden hulp te zoeken.

WAT TE DOEN?

Wat moet er gebeuren wanneer A zegt dat hij/zij gedwongen wordt te trouwen met B?

Vaststellen of er inderdaad sprake is van verlovings- of huwelijksplannen (met B).
Nagaan in welk stadium het proces momenteel is (aanzoek, beloving, verloving, burgelijk huwelijk, traditioneel huwelijk, huwelijksfeest, etc., zie Routekaart voor verloving en huwelijk)
Vaststellen of A inderdaad liever geheel afziet van de verloving of de huwelijksvoltrekking, of die alleen wil laten uitstellen, zo ja, waarom, etc.
Nagaan of A aan een of meerdere familieleden (of aan B) heeft laten weten dat hij/zij van de verlovings- of trouwplannen afziet. (Zo ja, wanneer was dat?)
Nagaan hoe de leden van familie (of B) op dat bericht hebben gereageerd.
Welke A oplossingen zelf ziet.

Uiteraard ligt het niet binnen ieders bevoegdheid om zo’n onderzoek in te stellen.

Elders op deze website kun je een schema bestellen waarmee je kunt vaststellen of er sprake is van een gedwongen huwelijk. Met behulp van het schema onderzoek je twee punten:

Zijn er huwelijksplannen? Of is er al een huwelijk?
Is er sprake van dwang?